Kardeş Şehir Nedir?
Kardeş Şehir, kentler, ilçeler veya eyaletler arasında kurulan derin ve uzun vadeli bir ortaklık biçimidir. Bu ortaklık kültürel, ticari, ekonomik, çatışma çözümü gibi pek çok farklı sebebe dayanabilir. Kardeş şehir ilişkileri, toplumlara, karşılıklı yarar için ortak konuların ele alınması açısından esneklik ve kolaylık sağlamaktadır.
Kardeş Şehirlerin Tarihi
Avrupa
Kardeş Şehir (town twinning) hareketi, II. Dünya Savaşı sonrasında genellikle parçalanmış ülkelerin belediye başkanları ve vatandaşlarının çalışmalarıyla yaygınlaştı. Kardeş Şehir hareketi 1951’de kurulan Avrupa Belediyeler ve Bölgeler Konseyi (CEMR)’nin en önemli önceliklerinden biri oldu ve 1950’lerde kardeş şehir sayısında ciddi bir artış görüldü. Kardeş şehir ilişkileri, Avrupa Birliği’nin genişlemesinde ve derinleşmesinde oldukça olumlu rol oynadı. Kardeş şehir ilişkileri AB’nin özellikle Güney ve Doğu Avrupa ülkelerine doğru genişlemesi süreçlerinde, demokrasi restorasyonu ve entegrasyon konusunda yapıcı bir işlev üstlendi. Bugün Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler (UCLG)’in Avrupa bölgesi şubesi olarak da bilinen CEMR’nin dışında Avrupa’da kardeş şehir ve diğer yerel yönetim ortaklıkları üzerine çalışan pek çok örgüt bulunmaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri
Daha öncesinde çeşitli ilişkiler olmasına karşın ABD için kardeş şehir ilişkilerinin ilk olarak, 1956’da kurulan “Sister Cities International” organizasyonuyla başladığı söylenebilir. II. Dünya Savaşı sonrasında Başkan Eisenhower’ın, farklı kültürlerin ortaklıklarının, çatışmaları azaltacağı önerisiyle kurulan örgüt, kardeş şehir ilişkisini “vatandaş diplomasisi” olarak tanımlamaktadır. Kuruluşunda beri tüm ABD başkanlarının örgütün onursal başkanlığını yapmaları kardeş şehir ilişkilerine verilen önemi gösterir niteliktedir. Kardeş şehir projeleri, savaş sonrasındaki diplomatik gerginlikleri yatıştırma ve kalkınma yardımları konusunda oldukça etkili olmuştur. Örgüt bünyesindeki kardeş şehirler son 50 yılda, 1970’lerdeki Çin ile işbirliği dahil olmak üzere pek çok diplomatik ilişki düzenlemiştir.
(http://www.sister-cities.org/)
Türkiye
Türkiye’de 1960’lı yıllardan itibaren örneklerini görmeye başladığımız kardeş şehir ilişkileri, özellikle soğuk savaş sonrası dönemde başta Avrupa ve Balkanlar, Orta Asya, Kafkasya ve Ortadoğu olmak üzere “dost” ve “kardeş” ülkelerle kurulan ilişkiler ile giderek artmıştır. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü’nün en güncel (16 Mayıs 2017) verilerine göre Türkiye’den 474 yerel idare 127 ülke belediyesiyle toplam 1619 kardeş şehir ilişkisi kurmuştur. Türkiye’deki yerel idareler dünyanın pek çok yerinden kardeş şehir edinmektedir. Türkiye Belediyeler Birliği’nin Belediyeler için İşbirlikleri ve Kardeş Şehir Rehberi’ndeki güncel verilere göre Türkiye’deki yerel yönetimlerin yurtdışı kardeş şehir ilişkilerinin büyük çoğunluğunu (% 57) Avrupa kentleri oluştururken ardından toplamda % 18’lik bir oranla Türk Cumhuriyetleri ile Orta Doğu ve Kuzey Afrika gelmektedir.
Neden Kardeş Şehir Olunur?
► Şehirler, bulundukları siyasi coğrafyalarda öne çıkabilen, değişen ekonomik organizasyonu kontrol edebilen ve kavşak noktaları oluşturarak diğer kentlerle ilişki içinde küresel ağları inşa eden mekanlar olması bakımından uluslar arası sistemde önemi gittikçe artan yere sahiptir.
► Avrupa Birliği gibi ulusüstü yapılar entegrasyon ve demokratikleşme süreçleri, sınır ötesi işbirlikleri için yerel yönetimler arası diyalog ve Kardeş Şehir projelerini desteklemektedir. Buna paralel olarak, uluslararası hukuktaki gelişmeler, yerel yönetimlere, uluslararası planda uygun fırsatlar hazırlayan bir yönde gelişmektedir.
► Farklı ülkelerdeki kentlerin, temsilcileri aracılığıyla doğrudan ilişki ve iletişim kurarak tecrübe, insan, sermaye ve kültür akışını sağlamanın, en çok kullanılan yolu olarak Kardeş Şehir, tamamlayıcı bir diplomasi türüdür.
► Yerel yönetimler arasındaki Kardeş Şehir ilişkisi, çatışmaların önlenmesi/barışçıl yollarla çözümü, kalkınma, işbirliğinin arttırılması, iyi uygulama transferi, sosyal hizmetler, çevre politikaları ve kültürel mirasın korunması gibi konularda son derece olumlu bir role sahiptir.
Nasıl Kardeş Şehir Olunur?
►Yerel veya bölgesel yönetimler arasında temsilci ve/veya sivil toplum düzeyinde kurulan ilişkilerin ardından alınan Kardeş Şehir olma kararı belediye meclislerinde ve bazı ülkelerde de iç işleri bakanlığınca onaylanır. Böylelikle Kardeş Şehir ilişkisi, protokol metninin içeriğine göre, süreli veya süresiz olarak kurulmuş olur. Yaygın olarak, bir şehrin, bir ülkeden, bir kardeş şehri olmakla birlikte, buna dair herhangi bir şart yoktur. Kardeş Şehir sayısı ile ilgili de herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır.
► Kardeş Şehir seçilirken en çok dikkat edilmesi gereken husus iki şehir arasındaki benzerliklerdir. Bunlar, tarihi ve kültürel bağ, ortak kentsel özellikler, ekonomik ilişkiler, sınır ilişkisi, ortak çevre sorunları vb alanlar olabilir. Kurulan ilişkinin sürdürülebilir olması, bu benzerliklerin varlığına bağlıdır. Bu sebeple kardeş şehir ilişkilerinin, yerel işbirlikleri konusunda çalışan uluslararası bir örgüt veya sivil toplum kuruluşu bünyesinde kurulması en doğru yoldur.
►Türkiye’deki belediyelerin kardeş şehir olma prosedürünün detayları için tıklayınız.
Kardeş Şehirler Ne Yapar?
Kardeş Şehir ilişkisi, kurulduktan sonra daha çok anlam kazanabilecek bir projedir. Bu kapsamda uygulanabilecek programlardan bazıları şunlardır:
♦ Kültür Değişimi: Sanat etkinlikleri (konserler, sergiler, festivaller), yaz kampları, mektup arkadaşlığı projeleri vb.
♦ Gençlik ve Eğitim: Lise öğrencileri için değişim programları (aile yanında konaklamalı), öğretmen değişim programları, gençler arasında çeşitli yarışmalar vb.
♦ İş/ticaret: Şehirlerin ekonomik yapılarına uygun olacak şekilde düzenlenen çeşitli heyet ziyaretleri
♦ Afet Yönetimi: Şehirlerden birinde meydana gelebilecek bir afet durumunda maddi ve insani yardımlarda bulunmak
♦ Çatışma Çözümü: Şehirlerin, bulunduğu bölgelerde maruz kaldıkları çeşitli bölgesel çatışmalara karşı arabuluculuk, diplomatik destek, kamuoyu oluşturmak ve insani yardım gibi yollarla destek olmak
♦ Rekabet: Aynı örgüt bünyesindeki kardeş şehirler arasında rekabeti teşvik ederek (ödüller, yarışmalar vs) ilişkilerin derinleşmesini sağlamak
♦ Bilgi ve Tecrübe Paylaşımı: Yerel yönetim birimleri arasında çeşitli konularda (ulaşım, su ve atık yönetimi vs) ve farklı düzeylerde (belediye başkanları, uzman personel vs) etkinlikler düzenlemek